Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι άνθρωποι εμφανίζονται πρόθυμοι να ριχτούν στη μάχη προς περίσωση του έθνους-της θρησκείας-της οικογένειας-της κοινωνικής τάξης και άλλα ανάλογα. Η αλλοίωση φτάνει σε επονείδιστα όρια προπαγανδιστικής ύπνωσης των μαζών, διότι τόσο κοσμικοί όσο και θρησκευτικοί ηγέτες έχουν πλήρη επίγνωση πως η προσθήκη μιας επίφασης «υψηλού φρονήματος» συνιστά κεφαλαιώδους σημασίας έρεισμα σε χαμερπείς σκοπούς και δολοφονικές εκστρατείες. Η θεωρία του «δίκαιου πολέμου» στον Μεσαίωνα δεν ήταν τίποτ’ άλλο παρά η προσπάθεια της Εκκλησίας να υπηρετήσει τον Καίσαρα χωρίς να διακινδυνεύσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στον Θεό. Η μετατόπιση του Στάλιν προς το Ορθόδοξο Πατριαρχείο το 1941, παρά τις δεκαετίες θρησκευτικών διώξεων, αποτελεί μέγιστο παράδειγμα ελιγμών πραγματιστή ή φοβισμένου ηγεμόνα. Tony Blair και Robin Cook υπό την αιγίδα του δημοσιογραφικού lobby, γνωστά τοις πάσι φερέφωνά τους, διατυμπάνιζαν την αναγκαιότητα του Πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο και πως το NATO αντιπροσώπευε μια «ανθρωπιστική συμμαχία», η οποία διαμέλισε τη Γιουγκοσλαβία στο όνομα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αδόκιμο θα είναι να μην θυμηθούμε σ’ αυτό το σημείο, πως Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και Μεγάλη Βρετανία προέβησαν σε ανελέητους βομβαρδισμούς στη Σερβία χωρίς την εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το μόνο όργανο που νομιμοποιείται να διατάξει στρατιωτική επέμβαση προς προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και κατ’ επέκταση να στοχαστούμε πως δικαιούμαστε να είμαστε καχύποπτοι για την ηθική ακεραιότητα του εν λόγω Συμβουλίου, ανάμεσα στα μέλη του οποίου συγκαταριθμείται τόσο η Κίνα, παρ’ όλους τους σφαγιασμούς των φοιτητών της όταν διαδηλώνουν, όσο και οι ΗΠΑ, οι οποίες αρνούνται πεισματικά να επικυρώσουν μεγάλο μέρος των διεθνών συμβάσεων περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στον αντίποδα έχουν καταψηφίσει την πρόταση ίδρυσης του νέου Διαρκούς Ποινικού Δικαστηρίου. Πρόκειται για τη γνωστή προθυμία των δυτικών Δυνάμεων να χρησιμοποιούν βία για φαινομενικά ηθικούς σκοπούς, είναι ένα χαρακτηριστικό, που μεγεθύνθηκε κατά τη μεταψυχροπολεμική διευθέτηση των διαφορών. Οι πολίτες του Ιράκ πέρασαν τα όρια της εξαθλίωσης και λιμοκτονίας κατά το οικονομικό εμπάργκο, που υπέστησαν. Οι περιορισμοί αμβλύνθηκαν λίγο, όταν επενέβη το πρόγραμμα «πετρέλαιο για τρόφιμα» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η οργάνωση του κοινωνικού ιστού του Ιράκ εκθεμελιώθηκε από απερίσταλτη κακοδιαχείριση τροφίμων-ιατροφαρμακευτικού υλικού και ανελέητους βομβαρδισμούς. Ο Dennis Holloway, συντονιστής του ΟΗΕ στο Ιράκ για την ανθρωπιστική βοήθεια, παραιτήθηκε το καλοκαίρι του 1998 δηλοποιώντας πως οι  «κυρώσεις» θανάτωσαν ένα εκατομμύριο ιρακινούς.

Πως να δεχθούμε πως ο 20^ος τιτλοφορείται αιώνας των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» με τόσα καθημαγμένα κι αιμόφυρτα βαγόνια που σέρνει στο συρμό του; Πέραν του Ολοκαυτώματος, αιμορραγικό αποπληθυσμό αποτέλεσαν οι γενοκτονίες σε Καμπότζη και Ρουάντα, για να αναρωτηθεί ο Νιγηριανός πρεσβευτής «έχει μήπως σβηστεί η Αφρική  απ’ τον χάρτη  της ηθικής μέριμνας;». Σε όλα τα παραδείγματα δεν πρόκειται για ισότιμη σύγκρουση πολέμου αλλά για ειδεχθές «κυνηγητό», αφού πάντα η μία πλευρά είναι απόλυτα ή σχεδόν απόλυτα προστατευμένη, ενώ η άλλη δεν έχει καν πιθανότητες αντεπίθεσης. Στον κλεφτοπόλεμο ο φόβος του θανάτου προσδίδει τη μεταφυσική χροιά, φέρνοντας αντιμέτωπους τους μαχόμενους με την αρνητικότητα, ο απελπισμένος ανυψώνεται απ’ τις καθημερινές εμπειρίες, πεζές και γήινες, κραδαίνοντας την απόγνωση, η οποία ταράσσει τον βούρκο των οικουμενικών ενοχών. Η απόλυτη ετερότητα του «πρόσφυγα-οικονομικού μετανάστη» καθίσταται εμφανής και με διάφορους τρόπους και το μόνο τους ελάττωμα είναι η «κατά λάθος στρατολόγησή τους» στην περιοχή γέννησης. Η ανυπαρξία δικαιωμάτων-η απουσία νομικής προσωπικότητας δεν είναι επακόλουθο αυστηρής τιμωρίας ή ακραίας εγκληματικότητας, αλλά συνακόλουθο μιας περίεργης  «αθωότητας της θυσιαστήριας κυκλοφορίας» τους.

Με την εισαγωγή της ψυχανάλυσης στον χώρο των επιστημών σαν θεωρία της υποκειμενικότητας και της νομιμότητας, τότε ο νόμος συνιστά λυδία λίθο του διπλασιαστικού ρόλου του Δικαίου, αφού αποσυγκροτεί τη συνείδηση ανάγοντας την εμπειρία-τη δράση σ’ έναν «άλλο χώρο σημασίας». Η ελεύθερη βούληση συντονίζει ή αποσυντονίζει το νεωτερικό Δίκαιο, μέσα στο οποίο συνδυάζονται τεχνηέντως η θεσμική αναγκαιότητα και η προσωπική επιλογή. Η δικαιική γλώσσα μετατρέπεται σε νομικιστική ανθρωπολογία για να θεσμοθετήσει το νέο πλαίσιο της καθημερινότητας.

Γιατί ωστόσο φτάσαμε τον 21^ο αιώνα στο φαντασιακό πεδίο των ανέφικτων δικαιωμάτων;

Η διεκδίκηση μιας ψευδεπίγραφης αυθεντικότητας δια μέσω του ηδονιστικού καταναλωτισμού και της ναρκισσιστικής αυτοπραγμάτωσης δημιουργούν ένα ιδεολογικό κλίμα, μέσα στα όρια του οποίου τα πάντα καθορίζονται σαν περιορισμοί. Τοιουτοτρόπως ο ιδιοκτήτης του Harrods εξανίσταται για δικαιώματα την ίδια στιγμή με τον υποσιτισμένο Αφρικανό, ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ διανθίζει τις διεκδικήσεις του με τη φρασεολογία περί νόμιμων δικαιωμάτων όπως και ο άνεργος που συνεχίζει να υπόκειται σε φορολόγηση. Οι διεκδικήσεις δικαιωμάτων πολλαπλασιάζονται επειδή στην εποχή της μετανεωτερικότητας η εκνομικευμένη επιθυμία είναι ακόρεστη. Η Τεχνολογία ανατέμνει τους ανθρώπους σε λειτουργίες και σε μέλη-σε συστατικά στοιχεία και σε όργανα, για να μπορέσει στη συνέχεια να τα επανασυναρμολογήσει σε μεταβαλλόμενα σύνολα. Ανάλογα το Δίκαιο χωρίζει το σώμα σε λειτουργίες και μέρη αντικαθιστώντας την ενότητά του με δικαιώματα: η γενετήσια περιοχή απομονώνεται σε ζώνη ιδιωτικότητας-το στόμα αποσπάται κι επανεμφανίζεται ως ελευθερία λόγου, η οποία οφείλει να εγείρει αξιώσεις σχετικά με την επικοινωνιακή του λειτουργία αλλά όχι μ’ εκείνη του να «τρώει»-τα πόδια δικαιούνται την κίνηση αλλά όχι την ελεύθερη μετακίνηση.

Πρόκειται για ένα υπερβατικό σημαίνον λοιπόν, το οποίο ενδύεται διαφορετικούς μανδύες ανά τους αιώνες. Απ’ τον Θεό στον Αυτοκράτορα και απ’ τον Κυρίαρχο στον Νόμο. Ο θεσπέσιος νομοθέτης που συμπηγνύει την άρρηκτη συμμαχία του αναγκαίου και του ανύπαρκτου με το δικαίωμα σε μετα-φυσικό κρίκο σύζευξης. Και αυτή η απροσδιοριστία της υπαρξιακής αυτοδημιουργίας ενάντια στον φόβο της αβεβαιότητας απολήγει στο «τέλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων»…

Βιβλιογραφία

• Δουζινάς Κώστας, «Το τέλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2000.
• Amartya Sen, «Η ιδέα της δικαιοσύνης», μτφρ Χρηστίδης Γιώργος, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2015.

Pages: 1 2