Προπολεμική συσχέτιση των δύο χωρών…
Όπως έχει αναλυθεί σε παλαιότερο κείμενο, η πλειονότητα των Ιστορικών τέμνει την Ευρασία σε δύο σχεδόν ισομερείς εδαφικές και πληθυσμιακές μερίδες. Δύο κόσμοι αντιμέτωποι: ο Κόσμος της Ανατολής και ο Κόσμος της Δύσης να πάλλονται ανά τους αιώνες σε μαρμαρένια αλώνια πολιτικής αναμέτρησης και η διπλωματική κονίστρα να επιχειρεί αναίμακτες συγχωνεύσεις ή πολυαίμακτους διχασμούς.Το 1920 η Συνθήκη των Σεβρών δεν είναι παρά μία σπασμένη πορσελάνη, η οποία κατακερματίζει την Ανατολία και κελεύει υπολειμματική επικράτεια στην εύρωστη ως τότε σουλτανική διακυβέρνηση για να καταλυθεί λίγα μόνο έτη αργότερα με την εισβολή στη Σμύρνη και την ανταλλαγή των πληθυσμών, διότι η Τουρκία γνωρίζοντας τον στρατηγικό της ρόλο σαν κομβικό κράτος κι όχι σαν περιφερειακή οντότητα, δεν δύνατο να ενστερνιστεί αμαχητί τις καταστροφικές-ρυθμιστικές παραχωρήσεις, οι οποίες προσέβαλλαν την εδαφική της ακεραιότητα και τη σθεναρότητα της ασφάλειάς της. Η μεγάλη σφαγή της Σμύρνης το 1922 οδηγεί στην ψήφιση της Συνθήκης της Λωζάνης και στον κατακερματισμό όχι μόνο των λαών αλλά και της πολιτισμικής βάσης της περιοχής.Η συνοριογραμμή χαράσσεται εκ νέου με τη συρρίκνωση του ελληνικού κράτους να δημιουργεί αλυτρωτικές δεσμεύσεις στο ασυνείδητο του λαού του. Το νεότευκτο κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας είναι γεγονός μετά την υπογραφή της Συνθήκης και οραματίζεται αυτομόληση απ’ την Οθωμανική κληρονομιά. Σχήμα οξύμωρον, αφού και η Τουρκία ως και σήμερα εξακολουθεί να επωμίζεται το βάρος του μεγαλειώδους οθωμανικού της παρελθόντος.
Ο Σπύρος Βρυώνης, διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια έρχεται πρώτος με το σύγγραμμά του The Byzantine Legacy and Ottoman Forms, εν έτει 1970 να ταράξει τα νερά της δυικής ισοδυναμίας προβάλλοντας μία νέα οπτική διαχωρισμού του εγχώριου γίγνεσθαι, η οποία υποστηρίζει πως τα Βαλκάνια-η Μικρά Ασία-η Μέση Ανατολή-η Αίγυπτος συνιστούν έναν «κοινό πολιτιστικό χώρο», ο οποίος αναφύεται απ’ την εποχή των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Συνακόλουθα μπορούμε να ομιλούμε για τρεις ευρύτερες περιοχές, που συμπράττουν στο «Είμεθα και δεν είμεθα» του Ηράκλειτου. Παρεπόμενη σαφώς ενέσκηψε η διαμάχη διεκδίκησης της εν λόγω περιοχής. Ήδη ο Αριστοτέλης απ’ τον 4ο αιώνα π.Κ.Ε χαρακτήριζε τους Έλληνες σαν κράμα Ασιατών κι Ευρωπαίων για να υπερθεματίσει το Κοράνι τον 7ο αιώνα μ.Κ.Ε προωθώντας το Ισλάμ ως «ενδιάμεση κοινότητα». Ο Τούρκος νομομαθής Bedrettin διεξάγοντας έναν συγκρητισμό, αν και ο όρος αποδοκιμάζεται ως συγχυσισμός=confusionnisme, καταλήγει στο συμπέρασμα πως ορθόδοξος Χριστιανισμός και Ισλαμισμός δεν έχουν ουσιώδεις διαφορές, και γι΄ αυτό επιτεύχθη για τόσους αιώνες η συνύπαρξη των λαών.
Ακόπως τεκμαίρεται πως Χιτώνα του Νέσσου συνιστά η ενοποίηση των εθνών σε Αυτοκρατορία, σε μία περιοχή όπου Έλληνες-Τούρκοι-Ρώσοι εμφανίζονται να ερίζουν για την πρωτοκαθεδρία-κληρονομία κάθε που ο εκάστοτε ηγεμόνας τείνει σε παρακμή. Ως απόρροια της τριχοτόμησης της περιοχής της Ευρασίας, ο ιστορικός Κος Κιτσίκης εισάγει τη λέξη ελληνοτουρκισμός με απώτερο σκοπό να φωτίσει μία ιδεολογία, που πραγματώνεται πάνω σ’ ένα πολυετές πολιτιστικό φαινόμενο, αφ’ ενός ως συγκατοίκηση κι αλληλεξάρτηση ελληνισμού-τουρκισμού κι αφ’ ετέρου ως παγιωμένο φρόνημα που κρηπιδώνει την εγκαθίδρυσή του σε θάλλουσες κι αλληλοδιαπλεκόμενες πεποιθήσεις. Ανατρέχοντας στο παρελθόν πλήθος μαρτυριών δηλώνουν τη συνεργασία των Πατριαρχών της Κωνσταντινουπόλεως με τον εκάστοτε Σουλτάνο προς διαχείρηση της οθωμανικής Οικουμένης, στην οποία οι Τούρκοι αποτελούσαν τον 1ο λαό της Αυτοκρατορίας, οι Έλληνες τον 2ο κι έπονται οι μειονότητες των υπολοίπων εθνών, οι οποίες τελούσαν υπό διπλή τουρκοελληνική κυριαρχία. Η βυζαντινή σε πρώτο στάδιο και η οθωμανική σε δεύτερο Αυτοκρατορία επικυρώνουν μία ολοκληρωτική ιδεολογία, στις φτερούγες της οποίας θάλπονται εκατομμύρια ανθρώπων. Όταν ωστόσο η θέρμη του συνόλου ελαστικοποιείται, διαπιστώνονται εκρήξεις, και μένει απλά να κατανοήσουμε ποιος μαϊνάρει τους κάβους του πλήθους.
Το «Ανατολικό ζήτημα» συνιστά μία τεράστια πρόκληση για τον εντριβή ιστορικό, αλλά και ελιξίριο ερεθιστικό για τον σχολιαστή γράφοντα-αναγνώστη, που θα προσπαθήσει να αποκρυπτογραφήσει τους σιβυλλικούς μοχλούς δόμησης του πλαισίου συμπεριφοράς-κινήσεων-αποφάσεων. Έλληνες και Τούρκοι διακατέχονται από αίσθημα-φρόνημα υπερεθνικιστικό – σοβινιστικό, με ύποπτα ελατήρια να υποκινούν μισαλλοδοξίες και να τροφοδοτούν ανεξιλέωτα πάθη. Εδώ και αιώνες ο Τούρκος παρουσιάζεται σαν άξεστος – άτεγκτος εκπορθητής. Ο Έλληνας δεν έτυχε βέλτιστης μεταχείρισης απ’ τη φιλεύσπλαχνη;; Δύση, η οποία σφετερίζεται τα φώτα της Αρχαίας Ελληνικής Σκέψης την ίδια στιγμή που αμφισβητεί την καταγωγή του Έλληνα, επειδή δεν δύναται να εμπεδώσει τονμεταλλαγμένο – σχηματοποιημένο όζο της δυτικοποιημένης συμπεριφοράς. Η αφετηρία του «Ανατολικού ζητήματος» παρεμφαίνει μία διαπάλη χιλιετιών και καταδεικνύει, ας ομολογηθεί, την αντιπαλότητα μεταξύ ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, οι οποίοι ενεργούν προς μονομερή κατίσχυση. Σαν πρόβλημα εντείνεται στα όρια της οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επειδή ο διαχωρισμός του πολυεθνικού ιστού στην ουσία ανάγεται σε διατομή διεθνικού πλαισίου, ελληνικού και τουρκικού.
Μεταφερόμενοι στη Σμύρνη των απαρχών του 20ου αιώνα, εύκολα οσμιζόμαστε υποβόσκουσες πολιτισμικές – ταξικές διαφορές, οι οποίες δεν επέτρεπαν σταθερή ενοποίηση του ιστού, το οποίο αποτελεί όχι ομοιογενές σώμα με ευκρινή χαρακτηριστικά αλλά ένα πολύχρωμο παζλ συνενούμενων συσσωματώσεων. Οι κάτοικοι παλινδρομούν σε διελκυστίνδα αντινομικών πυρήνων, κάτι που θα προσδιορίσει την εκκόλαψη αναταράξεων των συνειδήσεων. Στην ουσία πρόκειται για αλλεπάλληλες συγκρούσεις πολλαπλών αναφορών ανάμεσα στο νέο-αστικό εγκαθιδρυμένο μόρφωμα και σε προϋπάρχουσες ευάλωτες τάξεις, οι οποίες πυροδοτούνται απ’ τον αθέμιτο σχηματισμό δύο αντίρροπων τάσεων παιδείας: αφ’ ενός η ελιτιστική συγχώνευση χρήματος – γοήτρου που διανοείται έντονα και προάγει Τέχνες – Γράμματα φοιτώντας σε ξένα κολέγια και προσανατολίζεται προς την αγγλική σκέψη, αφ’ ετέρου οι απαίδευτες μάζες προσδεδεμένες στο άρμα του Κλήρου κι αρνούμενες πάσης φύσεως πρόοδο με ορίζοντα καθ΄ όλα τεταμένο προς τα ρωσικά τεκταινόμενα επικυριαρχίας.
Με τη Συνθήκη των Σεβρών ο διαμελισμός της περιοχής εξαιρεί την Κωνσταντινούπολη, ώστε τα Στενά των Δαρδανελίων να τελούν ένα διεθνές κράτος εν κράτει. Οι Συμμαχικές Δυνάμεις είναι συνηθισμένες να διαμοιράζουν αυθαίρετα εδάφη που δεν τους ανήκουν αδιαφορώντας για αναμόχλευση δυσαρεσκειών, αλλά δεν διακυβεύουν τον εμπορικό κόμβο. Η διεθνής αυτή ζώνη διαφεντεύεται από ορισμένη Επιτροπή, έχοντας πρόσβαση σε ανεξάρτητο προϋπολογισμό κονδυλίων – αδέσμευτη σημαία – οργάνωση σε αυτόνομα σώματα ασφαλείας. Ο δυτικόφιλος Βενιζέλος, «ευεργέτης και σωτήρας της πατρίδας» για τα χαμηλά στρώματα, στερέωνε τις βλέψεις των προστατίδων;;; Δυνάμεων. Ο Ατατούρκ, υπόδειγμα μικροαστού, ενσάρκωνε για τις λαϊκές μάζες τον «Λένιν» της Οθωμανικής περιοχής, αλλά οι δυτικοί με πλέρια χαρά χαιρέτιζαν τις δυτικότροπες μεταρρυθμίσεις του.
Η Συνθήκη της Λωζάνης ψηφίζεται στις 23 Ιουλίου 1923 για να αντικαταστήσει στην ουσία τη Συνθήκη των Σεβρών. Ο κύβος σαφώς είχε ριφθεί απ’ τις κραταιές Δυνάμεις του Ιμπεριαλισμού για να σκιαγραφήσει την καθοδηγούμενη διαμερισμάτωση του ευρωπαϊκού κτηρίου και τη διανομή των ασθενικών κρίκων. Ρωσία – Αγγλία – Γαλλία διεκδικούσαν την εποπτεία των Στενών των Δαρδανελίων και η διατήρηση ή η διακύβευση της οθωμανικής αρτιότητας απόληγε σε ζοφερές ανακατατάξεις. Η εφημερίδα της Κωνσταντινουπόλεως Tanin ήδη με τη λήξη των συρράξεων, εν έτει 1917, έκανε λόγο για δόλιες διπλωματικές ενέργειες της Γηραιάς Αλβιόνας, που στόχευε σε αποσάθρωση των αντιστάσεων των άλλων δύο ισότιμων Δυνάμεων.
