Υπάρχει συνταγματική κατοχύρωση στο πλαίσιο της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της προστασίας της ανθρώπινης ζωής (Σ. άρθρο 5 παρ. 1, άρθρο 2 παρ. 1). Ο ασθενής έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται για την γενική κατάσταση της υγείας του. Αυτό αποτελεί ειδικότερη έκφανση των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και του ιδιωτικού βίου (Σ. άρθρο 9 παρ. 1)2.

Η συναίνεση του ασθενή αποτελεί στοιχείο υψίστης νομικής σημασίας για την ιατρική ευθύνη. Κάθε ιατρική πράξη που πραγματοποιείται χωρίς έγκυρη συναίνεση του ασθενούς, ασχέτως αν γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής, αποτελεί αυθαίρετη ιατρική πράξη και επιδέχεται δικαστική επίλυση (αστικά και ποινικά)3.

Στο ελληνικό και γερμανικό δίκαιο επικρατέστερη είναι η άποψη ότι η συναίνεση του ασθενούς αίρει τον καταρχάς παράνομο χαρακτήρα της ιατρικής ενέργειας που πραγματοποιείται στο ανθρώπινο σώμα. Άρα κάθε ιατρική πράξη χωρίς έγκυρη συναίνεση του ασθενούς αποτελεί παράνομη σωματική βλάβη4.

Υποστηρίζεται και η άποψη πως η θεραπευτική ιατρική πράξη είναι μία νόμιμη πράξη. Ωστόσο αν διενεργείται χωρίς τη συναίνεση ασθενούς, την καθιστά παράνομη προσβολή της προσωπικότητας του5. Το ζήτημα αν μια ιατρική πράξη είναι καταρχήν νόμιμη ή παράνομη είναι θεωρητικό αλλά και πρακτικό.

Ο ασθενής σε κάποιες περιπτώσεις έχει το βάρος απόδειξης των ισχυρισμών του. Η προϋπόθεση του παράνομου του άρθρου 57 ΑΚ όσον αφορά την έλλειψη έγκυρης συναίνεσης ή επαρκούς ενημέρωσης βαρύνει τον ασθενή. Βλέπε ΑΠ 424/2012.

Στην Ελλάδα ωστόσο το ζήτημα του ιατρικού δικαίου δεν είναι διαδεδομένο από άποψη νομοθεσίας και νομολογίας. Θα πρέπει να εστιάσουμε στη συναίνεση του ενημερωμένου ασθενή, διότι περιορίζεται τόσο το φαινόμενο του ιατρού – μάγου, όσο και η πιθανή ανώριμη συμπεριφορά του ασθενούς.

Ο ΚΙΔ και η Σύμβαση του Οβιέδο ορίζουν με σαφήνεια, ότι εφόσον ο ασθενής είναι ενήλικος και έχει ικανότητα συναίνεσης δεν έχει υποχρέωση να υποβληθεί σε ιατρικές πράξεις για την σωτηρία της ζωής του ενάντια στην βούληση του ακόμα και για άμεσο και σοβαρό κίνδυνο της ζωής και της υγείας του. Άρα έχει το δικαίωμα να διαθέσει την ζωή του όπως επιθυμεί10. Αφορά όλες τις ιατρικές πράξεις πλην την περίπτωση της απόπειρας αυτοκτονίας (άρθρο 12 παρ. 3β ΚΙΔ). Η άρνηση του ασθενή να υποβληθεί σε ιατρική πράξη απαραίτητη για την ζωή του φέρνει τον ιατρό αντιμέτωπο με επιπλέον υποχρεώσεις ενημέρωσης. Γίνεται λόγος για informed refusal11.

Για την έγκυρη συναίνεση του ασθενή πρέπει ο ασθενής να ενημερώνεται πλήρως, σαφώς και κατανοητά και να περιλαμβάνει το σκοπό και τη φύση της επέμβασης, καθώς και τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται, εναλλακτικές προτάσεις και τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης (άρθρο 11 παρ. 1 – 12 παρ. 2 ΚΙΔ, άρθρο 5 Σύμβασης Οβιέδο). Η πληροφόρηση του ασθενούς πρέπει να είναι γενική σε συσχετισμό πάντα με την ιατρική πράξη που προτείνεται στον ασθενή.

Η συναίνεση και η ενημέρωση καταρχήν δεν υποβάλλεται σε τύπο. Μπορεί να είναι προφορική, σιωπηρή ή έγγραφη. Είναι ελευθέρα ανακλητή μέχρι την πραγμάτωση της ιατρικής πράξης. Ακόμα η συναίνεση του ασθενή είναι ανίσχυρή αν αποτέλεσε προϊόν πλάνης, απάτης ή απειλής (άρθρο 12 παρ. 2γ ΚΙΔ). Στην περίπτωση αυτή δεν απαιτείται η δικαστική της ακύρωση. Στη Γερμανία υπάρχει το έντυπο της συναίνεσης και της ενημέρωσης. Είναι ένα έγγραφο, όπου ο ασθενής δηλώνει ότι έλαβε γνώση των κινδύνων της ιατρικής επέμβασης και συναινεί. Στην Ελλάδα ίσως θα έπρεπε να χρησιμοποιείται, διότι είναι χρήσιμο ως αποδεικτικό μέσο σε τυχόν δικαστική διαμάχη ιατρικού λάθους. Υποχρεωτική είναι η έγγραφη συναίνεση και ενημέρωση στην ιατρική υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (ΑΚ 1456), στις μεταμοσχεύσεις (άρθρο 8 παρ. 4 Ν3984/2011) και στην ιατρική έρευνα (άρθρο 17 παρ. 1 Σύμβαση του Οβιέδο)».

Ο ασθενής έχει δικαίωμα να ενημερωθεί για τη διάγνωση της νόσου του, τις προτεινόμενες θεραπείες με τις συνέπειές τους και να λάβει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες, ο ίδιος και η οικογένειά του πριν δώσει τη συγκατάθεσή του σε κάθε προτεινόμενη μέθοδο θεραπείας, αφού συνεκτιμήσει τη σχέση κινδύνου/ωφέλειας. Κατά πόσον πραγματοποιείται αυτό, στην Ελλάδα τουλάχιστον, όπου οι πολίτες συνεχίζουν να είναι ανενημέρωτοι σχετικά με ό,τι αφορά σε θέματα υγείας και επιδεικνύουν εγκληματική εμπιστοσύνη στον θεράποντα…

Υγειονομικοί επιστάτες…

«Οι παραδοσιακές κουλτούρες και ο τεχνολογικός πολιτισμός εκκινούν από διαφορετικά αξιώματα». Διατείνεται ο Ιβάν Ίλλιτς. Πράγματι αφ’ ης στιγμής ο «ιατρικός πολιτισμός» κέρδιζε αυθαίρετα το δικαίωμα μετασχηματισμού του ανθρώπινου πόνου προς αναγωγή του σε ζήτημα τεχνικό, παραγκωνίζεται η προσωπική δυνατότητα διαμόρφωσης του οδυνηρού. Συνακόλουθα ο «πόνος» κατέστη πρόβλημα «πολιτικό» με τους ανθρώπους, οι οποίοι τρέμουν ν’ αντικρύσουν πως η πραγματικότητα είναι σκληρή και ο Θάνατος αναπόφευκτος, να στρέφουν την πυξίδα τους στην απαίτηση όλο και περισσότερων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Στην ουσία το βιομηχανικό-τεχνολογικό σύστημα, το οποίο έχει ευνουχίσει τις ανθρώπινες ικανότητες, προσφέρει αφειδώς και μ’ αντάλλαγμα πακτωλούς κερδών, «φαρμακευτική αγωγή». Έτσι μετριάζονται οι κατάρες σχετικά με τα παρελκόμενα της άκρατης καταστροφικής εκβιομηχάνισης των πάντων-των ψευδεπίγραφων επιστημών-του καπιταλιστικού καλπασμού. Κι έτσι «Το παμφάγο ανθρώπινο πλάσμα σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε σκουπιδοφάγο, σ’ ένα υπερμέγεθες χημειο-συνθετικό βακτήριο περιορισμένης αυτονομίας, που για να λειτουργήσει χρειάζεται μονίμως χημική ρύθμιση», όπως εύστοχα διαπιστώνει ο κύριος Αργυρίου.

Χημική ρύθμιση…

Όταν το 2003 ο Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας παρουσίαζε σε έκθεσή του το ενδεχόμενο ραγδαίας αύξησης της νόσου του καρκίνου μέχρι το 2020, οι Κυβερνήσεις των Ισχυρών Κρατών, κι ακριβολογώντας οι Πολυεθνικές Φαρμακευτικές, «έτριβαν τα χέρια». Το ιατρικό μονοπώλιο πάνω στην υγειονομική περίθαλψη έχει από δεκαετίες επεκταθεί με τρόπο ανεξέλεγκτο και σφετερίζεται την ελευθερία πρόσβαση στην γνώση-την αλήθεια. Τώρα ωστόσο θα κατάφερνε να μετατρέψει το κάθε περιστατικό σε ελεγχόμενη-χρόνια ασθένεια! Ο T. T. Paterson σε χειρόγραφό του απ’ το 1959 προειδοποιούσε: «Η εξουσία του ιατρο-κατεστημένου περιλαμβάνει τρεις ρόλους: εξουσία του Επιστήμονα, στον οποίο έχει εκχωρηθεί το δικαίωμα να συμβουλεύει-να διδάσκει-να κατευθύνει. Ηθική Εξουσία, που καθιστά τις ιατρικές πράξεις σαν το μοναδικά σωστό κι όχι σαν κάτι το απλώς καλό. Χαρισματική Εξουσία, με την οποία ο γιατρός μπορεί να απευθυνθεί σε μία υπέρτατη δύναμη που ξεπερνά τη συνείδηση του αρρώστου και τους λόγους κρατικής ασφάλειας. Παιδαγωγοί-Ψυχολόγοι-Ηγέτες εμφανίζουν ολοένα και περισσότερο την τάση να απευθύνονται σ’ αυτή την εξουσία των τριών βαθμίδων, στο όνομα της ιδιαίτερης τεχνικής τους, εντασσόμενοι έτσι στις τάξεις των Επιστημόνων, και συντελώντας στην καρκινική εξάπλωση του ρόλου των Ασκπληπιάδων».

Σχετικά με την χημική μας ρύθμιση λοιπόν, και δη των καρκινοπαθών, το χρήμα προσελκύστηκε από ευκολότερους τομείς έρευνας. Εγχείρημα για την καθαρή Επιστήμη κρίνεται πολυπλοκότερο το να εστιάσει κατ’ αρχάς σε προσλαμβανόμενα μέτρα βελτίωσης της ατμόσφαιρας απ’ τους ρύπους και σε δεύτερο πλάνο στην προσέγγιση ενός πολύπλευρου ιστού αγωγής διαιτολογίου-άσκηση-τεχνικές μείωσης του στρες. Σε αντιδιαστολή οι ειδήμονες των Φαρμακευτικών επικεντρώνουν την προσοχή τους στην εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων. «Απ’ τις χιλιάδες προτάσεις, οι οποίες εγκρίνονται απ’ το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, το 92% δεν αναφέρουν καθόλου τη λέξη μετάσταση, ζωτικής ωστόσο σημασίας για την επιβίωση αλλά και την ποιότητα ζωής του ασθενούς», διατείνεται ο κύριος Αργυρίου, για να επαληθευτεί η ρήση απ’ τον Andy Grove, πρόεδρος της Intel και καρκινοπαθής ο ίδιος τονίζοντας πως «Είναι σαν μία ελληνική τραγωδία. Ο καθένας παίζει τέλεια τον ατομικό του ρόλο, ο καθένας κάνει ό,τι είναι σωστό με βάση τα δεδομένα της δικής του ζωής, και το σύνολο απλώς δεν δουλεύει». Η μονομερής επικέντρωση της βιοχημικής έρευνας αποπροσανατολίζει απ’ το ευρύ φάσμα των παραμέτρων, οι οποίοι συσχετίζονται κι αλληλεπιδρούν, με αποτέλεσμα να έχουμε οδηγηθεί σε δρόμους υπερεξειδίκευσης. Η Sharon Begley αναφέρει πως «…Με τη μελέτη των γονιδίων μέσα στο κύτταρο νομίζαμε ότι θα μπορούσαμε να καταλάβουμε τι συνέβαινε. Τώρα γνωρίζουμε ότι πολλοί καρκίνοι κυβερνώνται από εξωτερικά σήματα-από φλεγμονώδη κύτταρα-από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και άλλα. Είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των σημάτων εντός κι εκτός του όγκου που δημιουργεί επιθετικότητα και μετάσταση». Κατ’ εφαπτομένη ο «μέσος άνθρωπος» είναι έρμαιο της άγνοιας ή της εμπιστοσύνης, την οποία επιδεικνύει στους ειδικούς.

«Τα χημειοθεραπευτικά σχήματα-φάρμακα, όπως και η ακτινοβολία, παράγουν τεράστια ποσά των πολύ αντιδραστικών ριζών υδροξυλίου, που προκαλεί ζημιά στις κυτταρικές μεμβράνες και διαταράσσει το σύστημα μεταφοράς ηλεκτρονίων στα κύτταρα, καθώς και στη σύνθεση των πρωτεϊνών. Τα επίπεδα των φυσικών ενζύμων και των μικροθρεπτικών πέφτουν ραγδαία και αυτό επιταχύνει τον θάνατο των κυττάρων. Μια καινούρια πλημμύρα τέτοιων ελεύθερων ριζών παράγεται με τοξικές αντιδράσεις τόσο για τα καρκινικά όσο και τα υγιή κύτταρα. Στα φάρμακα συναντάμε καρκινογόνες ουσίες, ικανές να καταστρέψουν το DNA και το μιτοχονδριακό DNA…», δια στόματος κυρίου Αργυρίου.

Η αυταρχικότητα της θεραπείας…

Κάθε κοινωνία έχει «θεσμοθετήσει» τα χαρακτηριστικά της δικής της Νοσολογίας προς ταξινόμηση των ασθενειών της. Η επίσημη νοσολογία που αναγνωρίζεται από μία κοινωνία μπορεί να καταστήσει σκλάβους τους υπηκόους της ή να τους αφαιρέσει το δικαίωμα επιλογών. Στις κοινωνίες της Δύσης η νοσολογία είναι πλήρως ιατρικοποιημένη και όσο η ιατρογενής αρρώστια αντιμετωπίζεται ως μία υποδιαίρεση μέσα στο πλαίσιο της κατεστημένης νοσολογίας, δεν θα μπορεί ν’ αναγνωριστεί η συνεισφορά της στον συνολικό όγκο των αναγνωρισμένων νόσων.

«Πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις μένουν κρυφές, επειδή έτσι το θέλουν οι φαρμακευτικές εταιρείες. Οι ρυθμιστικοί φορείς επιτρέπουν κυκλοφορία άχρηστων ή επιβλαβών φαρμάκων κρατώντας μάλιστα κρυφά από ασθενείς και γιατρούς στοιχεία, τα οποία αφορούν σε παρενέργειες» ισχυρίζεται ο Goldacre Ben.

Για να εγκριθεί ένα φάρμακο, πρέπει να κατατεθούν στον Οργανισμό Τροφίμων κ’ Φαρμάκων (FED) τα αρχεία που εμπεριέχουν όλες τις καταγεγραμμένες πληροφορίες. Δεν κατατίθενται ωστόσο όλες οι δοκιμές που διεξάγονται μετά την κυκλοφορία του σκευάσματος και δεν καταχωρίζονται παρ όλες τις παρενέργειες που μπορεί να παρουσιάζουν. Συνακόλουθα οι πληροφορίες κρίνονται συχνά ελλιπείς, δεν είναι καθόλου εύκολο να αναζητηθούν, ο ρυθμιστικός φορέας εκχωρεί άδεια κυκλοφορίας του φαρμάκου.

«Η μεγάλη ελπίδα βρίσκεται στην ανεξερεύνητη κι ανεκμετάλλευτη απεραντοσύνη του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Εξ ορισμού και με διαφορά είναι τα δύο πιο πολύπλοκα συστήματα των σύνθετων οργανισμών και είναι επιφορτισμένα με την επιβίωση και την προσαρμογή τους σ’ ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον» σύμφωνα με τον κύριο Αργυρίου. Σε συνέδριο του 2010 έγινε ανασκόπηση μελετών, εκ των οποίων ξεχώρισαν 30 έρευνες. Σε τομείς ευαίσθητους αναισθησιολογίας και ογκολογίας, τα μη κολακευτικά αποτελέσματα κλινικών ερευνών εξαφανίζονται πριν καν λάβουν τη μορφή επιστημονικών άρθρων. Τα δεδομένα που χάνονται δεν συνιστά ένα θεωρητικό θέμα ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος, διότι στον υπαρκτό κόσμο της κλινικής ιατρικής, τα στοιχεία που φιλοξενούνται στον τύπο επενεργούν στη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων και το πρόβλημα αγγίζει τον πυρήνα της καθημερινής άσκησης της Ιατρικής.

«Συχνά γιατροί και ασθενείς παραπλανώνται σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις των φαρμάκων λαμβάνοντας λανθασμένες αποφάσεις με τίμημα τον πόνο ή τον θάνατο» αναλύει στη ρήση του ο Goldacre Ben. Ακόμη και το NICE, Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Κλινικής Αριστείας, το οποίο ιδρύθηκε στη Βρετανία έχοντας σαν μέλημα την κατάρτιση αντικειμενικών συνόψεων όλων των διαθέσιμων στοιχείων για νέες θεραπείες, δεν έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες, που υποκρύπτουν φαρμακευτικές-ερευνητές. Στην πραγματικότητα καμία Ρυθμιστική Αρχή σε καμία χώρα δεν έχει περισσότερα δικαιώματα πρόσβασης απ’ ότι ένας απλός πολίτης. Συνήθως η Φαρμακευτική έχει απλώς το ελεύθερο να διακόψει μία έρευνα, όταν το αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικά θετικό. Καμία δημοσίευση δεν αφορά σε αποτελέσματα αρνητικά, των οποίων τον πλήρη έλεγχο έχει μόνο η χορηγός εταιρεία, η οποία δύναται να ποδηγετεί πάσα κοινοποίηση. Επιπροσθέτως τα Επαγγελματικά σωματεία και οι Επιτροπές Δεοντολογίας εκφεύγουν ευρείας ενημέρωσης ή έναντι αμοιβής επιτρέπουν σε εταιρείες κι ερευνητές με ιστορικό απόκρυψης δεδομένων να συνεχίζουν τις δοκιμές σε ανθρώπους. «Οι διοικήσεις Νοσοκομείων-Πανεπιστημίων συγκατατίθενται σε υπογραφές συμβολαίων με φαρμακοβιομηχανίες, στα οποία δηλώνεται σαφώς ότι ο χορηγός αδειοδοτείται να ελέγχει τα α δεδομένα», αναφέρει ο Goldacre Ben. Μία φαρμακευτική θέλει τη συνεχή χορηγία φαρμάκων-διαφημίζει τις νέες θεραπείες υπερτονίζοντας τα οφέλη αλλά υποτιμώντας τους κινδύνους-στέλνει ιατρικούς επισκέπτες προς ατομική επεξήγηση-προσφέρει δώρα, τα γνωστά σε όλους Συνέδρια, τα οποία δεν τίποτ’ άλλο από πληρωμένες διακοπές-προσλαμβάνουν ειδικούς κειμενογράφους προς σύνταξη επιστημονικών κειμένων, τα οποία φέρουν την υπογραφή Πανεπιστημιακών έναντι σαφώς αδρής αμοιβής-προβαίνουν σε δωρεές σωματείων ασθενών-χρηματοδοτούν επιστημονικά περιοδικά.

Όλα είναι θέμα διασφάλισης πρόθυμων καταναλωτών, οι οποίοι να πείθονται για την πάθηση και να αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους όταν θα έχουν το στήριγμα της Ιατρικής σαν από μηχανής Θεό, ο οποίος δύναται να αντιμετωπίσει περίπλοκα ζητήματα. Πρόκειται για ένα συμπαγές στρώμα διαδικασιών, το οποίο περιγράφεται κατά τον Ίλλιτς σαν Ιατρικοποίηση της υγείας ή Νοσοκαπηλεία. Είναι κοινωνικές διαδικασίες, μέσω των οποίων οι Φαρμακευτικές έχουν διευρύνει τα όρια μιας διάγνωσης, ώστε να επιτύχουν επέκταση του πεδίου διοχέτευσης φαρμάκων. Η κλινική ιατρογένεση έχει μεγάλη ιστορία. Κατά τον Plinious Secondus «…Δεν υπάρχει νόμος εναντίον της άγνοιας, ούτε και παράδειγμα θανατικής καταδίκης για να μας προστατεύσει απ’ τους γιατρούς. Οι γιατροί μαθαίνουν με κίνδυνο δικό μας, πειραματίζονται και σκοτώνουν με ατιμωρησία αρχόντων, ρίχνοντας την ευθύνη στον άρρωστο». Ενώ έρχεται να συμπληρώσει ο Wolfgang Jacob «…Η τύχη του αρρώστου είναι η συμβολική προσωποποίηση της τύχης της Ανθρωπότητας στο στάδιο της εξέλιξης του κόσμου»…

*Η  ρήση,  που  χρησιμοποιείται  ως  τίτλος,  είναι τα τελευταία λόγια του Βρετανού Ποιητή Alexander Pope…

Pages: 1 2