Μια νύχτα πήρα την ομορφιά στα γόνατά μου
και τη βρήκα πικρή και τη βλαστήμησα
οπλίστηκα ενάντια στη δικαιοσύνη. Δραπέτευσα…
Η Ομορφιά ανέκαθεν συνιστά το επίκεντρο πλείστων θεωριών-λογοτεχνικών πονημάτων-εικαστικών απεικονίσεων.
Ποιες οι αντιστοιχίες της Ομορφιάς στον κόσμο της αισθητικής;
Μιαν Ομορφιά παρθενική κι επιτηρούμενη;
Μιαν Ομορφιά ευσχήμονη, συνεσταλμένη κι αρμόζουσα;
Μιαν Ομορφιά απελευθερωμένη και σκανδαλιστική;
Ανά τους αιώνες παρατηρείται κωδικοποίηση των γραμμών της Ομορφιάς, οι οποίες δύνανται να παρεμφαίνουν τα κριτήρια σωματικής αισθητικής-τα μέσα περιποίησης-τις χειρονομίες φροντίδας-τους γνώμονες έλξης και προτίμησης. Οι μετατοπίσεις κάθε φορά των εκφραστικών συντεταγμένων εμφανίζουν άρρηκτο, αν και υποδόριο, συσχετισμό με το επιβαλλόμενο πολιτικό-οικονομικό και κατ’ επέκταση κονωνικό πλαίσιο.
Συνακόλουθα οιαδήποτε κατεύθυνση κι αν εμπεριέχεται στην «contenance» των Γάλλων, εδράζεται πρωτίστως σε επανασχεδιασμό και όχι σε πηγαία αυτοδιαχείριση, έτσι ώστε η Ομορφιά να μην δραπετεύει απ’ το περίγραμμα του σκηνικού και της ακινησίας.
Στην αρχαϊκή περίοδο κυριαρχούν οι Κούροι, αγάλματα επηρεασμένα από την αιγυπτιακή νοοτροπία αλλά με γυμνά τα γεννητικά όργανα και όχι καλυμμένα, όπως ανιχνεύονται στα φαραωνικά πρότυπα. Οι Κόρες στον αντίποδα εμφανίζονται ντυμένες.
«Γυνὴ τὸ ὑποζύγιον τὸ κακὸν, ὁ σκώληξ ὁ συρόμενος, ὁ ἔνοικος τοῦ Ἀδὰμ, τοῦ ψεύδους ἡ θυγάτηρ, ἡ φυλακὴ τοῦ παραδείσου, τοῦ Ἀδὰμ ἡ ἐκβλητρία, ὁ πολέμιος ὄλεθρος, ἡ ἔχθρα τῆς εἰρήνης», αναφέρει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος σε εδάφιό του, εύγλωττη η στάση των εκπροσώπων του Χριστιανισμού αλλά και των μονοθεϊστικών θρησκειών ειδικότερα για τη Γυναίκα και γενικότερα για την Ομορφιά!
Το 1340 ο Μαρτίνι ιχνηλατεί τα Πάθη αντικατοπτρίζοντάς τα σε σώματα παγιδευμένα στα ιμάτιά τους, ενώ το 1456 ο Μαντένια εξεικονίζει τη Σταύρωση θέτοντας τους ήρωες της αναπαράστασης να μεθοδεύουν την αμεσότητα της γεροδεμένης σιλουέτας, η οποία γητεύει με τη σαρκική της παρουσία και τις καμπύλες της. Στις αναπαραστάσεις του Τιτσιάνο το γυναικείο σώμα παρελαύνει έχοντας στη φαρέτρα του την «Ιδανική Ομορφιά», η οποία ξεφεύγει από τη στερεοτυπική συμμετρικότητα και υπογραμμίζει τον υφέρποντα αισθησιασμό, πράγμα που συνδαυλίζει μία χαρά «πρωτόγνωρη» στον δυνητικό θεατή.
Βρισκόμαστε στο λυκαυγές της αναγεννησιακής εφευρετικότητας, ο χρωστήρας της οποίας παρεισφρέει στην πυκνότητα της σάρκας αλλά δεν αποδεσμεύεται από το δίπολο ορατό-αόρατο, όπως το πρώτο κωλυσιεργεί δια μέσω της εστίασης στο βλέμμα και στο πάνω μέρος του σώματος. Η ροπή προς το αισθητό και τη θελξικάρδια πανδαισία αφορμάται από την οικονομική άνθιση στα αστικά κέντρα, κάτι που πυρακτώνει τη φιλόδοξη φιλομουσία-καλλιτεχνία των εκπροσώπων της Αστικής Τάξης. Οι Μέδικοι ανά πάσα αστική περιοχή προχωρούν σε πολιτιστικές ζυμώσεις, που απελευθερώνουν από τη θρησκευτική ισχυρογνωμοσύνη και προκρίνουν την επίγεια ευφροσύνη αλλά ταυτοχρόνως υπάγουν την Ομορφιά σε νέου τύπου ιεραχήσεις, οι οποίες επιβάλλουν στροφή σε συστηματική μελέτη των αρχαίων ελληνικών-λατινικών συγγραμμάτων.
Επανέρχεται στο προσκήνιο η «Θεωρία των Υγρών», στην οποία ερείδεται η ιδιοσυγκρασία των χαρακτήρων και τους προσδίδει μαλθακότητα και φωκομελία ή δυναμισμό και αρτιότητα ιεραρχώντας τους:
-
«Η Γυναίκα είναι πιο ατελής, επειδή είναι πιο ψυχρή», όπως διατείνεται ο C. G. Galien στην πραγματεία του «De l’ usage des parties du corps humain»
-
«Η ψυχρότητα συγκρατεί και συσφίγγει, ενώ η θερμότητα διαστέλλει και μεγαλώνει», επικουρεί ο J. Huarte στο έργο «Examen des esprits propres et naiz aux sciences»
-
«Έτσι εξηγείται η απόσταση ανάμεσα στη γυναικεία ηλιθιότητα και τα χαρίσματα ψυχής-σώματος, με τα οποία είναι πλουσιοπάροχα στολισμένος ο Άνδρας», αποφαίνεται ο L. Lenne στο έργο «Les Occultes Merveilles et secrets de nature avec plusieurs enseignements des choses diverses».
Αδόκιμο ωστόσο να μην αναφερθεί πως η νοοτροπία των έργων των Κλασσικών Χρόνων δεν έτρεπε προς την «Τέλεια Ιδέα», όπως παραφράζει ο Νεοπλατωνισμός του 16ου αιώνα. Η Κλασσική νοοτροπία επιχειρούσε τη θεμελίωση του Ωραίου πάνω στην υλική βάση των πραγμάτων ως «απελευθέρωση απ’ το λάθος», ενώ η ύστερη προσπάθεια αναβίωσης στέκεται στην επιφάνεια μιας «αινιγματικής ακτινοβολίας».
