Εχθροί της Φιλοσοφίας
Όταν μιλά κανείς άσχημα για τη Φιλοσοφία, κάνει επίσης, αναπόφευκτα, φιλοσοφία. Αλλά κακή. Σε τι μέρη στρατολογούνται αυτοί οι εχθροί της Φιλοσοφίας;
(Χρόνος δεν υπάρχει…)
-
Πρώτα-πρώτα, στα επιστημονικά εργαστήρια. Οι άνθρωποι των θετικών επιστημών είναι συχνά όντα του 19ου αιώνα που ζουν στον 20ο αιώνα. Δηλώνουν ότι υπακούουν στα γεγονότα, στα περίφημα γεγονότα, και μόνο σ’ αυτά. Αν τους ρωτήσουμε ποια είναι, θα μας δείξουν ένα μέτρο, μία ζυγαριά, μία στήλη αριθμών, ένα θερμόμετρο, ένα βαρίδιο, ορισμένα ορυκτά, ένα φουρνάκι, διάφορες φασματογραφικές πλακες. Θ’ αποφανθούν ότι το να πάρεις ένα μέτρο και να μετρήσεις ένα μήκος είναι γεγονός, ενώ η εικασία περί του τι Είναι και τι δεν Είναι το Μέτρο είναι σκέτος τσαρλατανισμός. Τώρα έχουν γίνει πιο επιφυλακτικοί, γιατί άκουσαν να λένε ότι το περίφημο «Πρότυπο Μέτρο», αυτό το είδος Νικολάι Λένιν των επιστρημόνων κάτω από έναν υάλινο κώδωνα, κατέληξε να μην είναι ακριβές. Ωστόσο, παρ’ όλα τα επιστημολογικά αστεία που τους έχει προσφέρει αυτό, είναι εύκολο ένας επιστήμονας να γελάσει με μία πραγματεία για τη Φιλοσοφία παρά με μία για το «Πρότυπο Μέτρο». Πολλές φορές τους έχω δει να γελούν μέχρι δακρύων με μία φιλοσοφική πραγματεία και ποτέ δεν έχω δει κάποιον απ’ αυτούς να γελάει μ’ ένα μέτρο, ακόμη και μ’ ένα μέτρο χωρίς υάλινο κώδωνα από πάνω του. Βέβαια, όταν ρωτούσα προς τι η ιλαρότητα, άρχιζαν να τραυλίζουν μια ελλειπή εξήγηση μεταφυσικού τύπου.
-
Η δέυτερη λεγεώνα κατά της Φιλοσοφίας βρίσκεται στους δομους, στα καφέ, στα εστιατόρια, στα γραφεία των εμπόρων και των πρακτικών ανθρώπων, («Μη μ’ αρχίζετε πάλι, σας παρακαλώ, τις φιλοσοφίες»). Μ’ άλλα λόγια, είναι οι ρεαλιστές, δηλαδή οι κύριοι που τρέμουν τον αριθμό 13, που χτυπάνε ξύλο όταν αναφέρονται στην υγεία, που περιγελάνε το 1491 όταν έρχεται κάποιος με σκοπό ν’ ανακαλυψει την Αμερική, που έχουν απορρίψει διαδοχικά τους αντίποδες, την ομπρέλα, το πολυβόλο, τη ραδιενέργεια, τη Θεωρία του Αϊνστάιν, τα μικρόβια, τα ερτζιανά κύματα. Εν ολίγοις, αυτοί που ειδικεύονται στην απόρριψη των μελλοντικών πραγματικοτήτων.
Αυτοί οι άνθρωποι γελάνε με τη Φιλοσοφία, τη θεωρούν συνώνυμο του τσαρλατανισμού, την πολεμάνε, κρίνουν ότι είναι καταστρεπτική για τη σταθερότητα και τις καλές συνήθειες. Και όλα αυτά με φράσεις θεμελιωμένες σε ανεύθυνα και θολά μεταφυσικά αξιώματα.
Όπως είπε και ο Goblot: «Le philosophe est le moins métaphysicien des hommes, le savant l’ est un peu plus que lui, le vulgaire l’ est éperdument», που σημαίνει: «Ο Φιλόσοφος είναι ο λιγότερο μεταφυσικός άνθρωπος, ο Επιστήμονας είναι λίγο περισσότερο, ο Αμαθής είναι τελειως μεταφυσικός».
~ ~ ~
Αισθητικός σχετικισμός
Το περίφημο «κριτήριο των Ειδημόνων»: «Ωραίο είναι ό,τι βρίσκουν ωραίο οι Ειδήμονες». Ο Bach είναι ανώτερος απ’ τον Strauss, επειδή έτσι βεβαιώνουν οι Ειδήμονες.
Αντίρρηση: Πως ξέρουμε ότι ένας κύριος είναι Ειδήμονας; Επειδή προτιμά τον Bach απ’ τον Strauss.
Αποτέλεσμα: Ο Bach είναι ανώτερος απ’ τον Strauss, επειδή έτσι λένε οι κύριοι που προτιμούν τον Bach απ’ τον Strauss.
~ ~ ~
Λογοτεχνικά βραβεία
Η Louise Colet, η γυναίκα που απέλπιζε τον Flaubert, είχε για εραστές τον Victor Cousin, τον Victor Hugo, τον Alfred de Musset και τον Alfred de Vigny. Κατόρθωσε, τι σύμπτωση!, να πάρει τέσσερις φορές το βραβείο Ποίησης που απένειμαν κάθε χρόνο οι τέσσερις αυτοί κύριοι. ωστόσο έγραφε τόσο άσχημα, που το παραδεχόταν κι ίδιος ο Flaubert.
~ ~ ~
Νέα Εκπαίδευση
Έχω ακούσει ορισμένους θεωρητικούς της νέας εκπαίδευσης να μιλούν για «ελεύθερη βούληση».
Υποθέτω ότι είναι να επιτρέπεις στο παιδί να παίζει πιάνο, αν το επιθυμεί, αλλά να του παίρνεις το μαχαίρι απ’ το χέρι, αν προτίθεται να σκοτώσει το αδερφάκι του. Αυτό φαντάζομαι, αφού σίγουρα οι οπαδοί αυτής της παράξενης μόδας δεν θα ήταν τόσο φανατικοί, ώστε να διευκολύνουν τη δολοφονία των μικρότερων αδερφών χάριν της θεωρίας.
Μ’ άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι το παιδί απολαμβάνει την «ελεύθερη πρωτοβουλία», με εξαίρεση όταν δεν απολαμβάνει την «ελεύθερη πρωτοβουλία». Κάτι που μάλλον μοιάζει αρκετά με την παλιά εκπαίδευση.
~ ~ ~
Αριστοτέλης
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να υπολογίσουμε την ισχύ των ιδιοφυών.
Ο ένας είναι να υπολογίσουμε τη δύναμη των αμφισημαντοτήτων τους. Όταν ένας φτωχοδιάβολος λέει κάτι αμφισήμαντο ή μία άποψη ολοφάνερα λαθεμένη, του γυρνάμε την πλάτη και ασχολούμαστε με κάτι άλλο, η θεωρία του αναστατώνει μόνο το μυαλό της αγαπημένης του. Όταν, όμως, μία ιδιοφυία κάνει λάθος, παρασύρει μαζί της πάμπολλους ανθρώπους και ρίχνει τη σκιά της πάνω σε μεγάλες χρονικές περιόδους.
Μ’ αυτήν την έννοια, πιστεύω, πρέπει να ερμηνεύσουμε τη δήλωση του Schopenhauer ότι ο Αριστοτέλης αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες συμφορές της Ιστορίας. Του οφείλουμε τη λογική κι ένα μεγάλο μέρος της Φιλοσοφίας, αλλά μέχρι την εποχή μας, σχεδόν δυο χιλιάδες χρόνια μετά τον θάνατό του, οι οπαδοί του αρνιόντουσαν να δουν τους δορυφόρους του Δία που τους έδειχνε κάποιος μέσα από ένα τηλεσκόπιο.
Η Ιδέα να εξομοιωθεί η γραμματική με τη λογική ήταν κι αυτή του Αριστοτέλη, και έπρεπε να φτάσουμε στον 19ο αιώνα για να χάσει το κύρος του αυτός ο μύθος. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί μακρόβιοι καθηγητές, αν και έχουν γεννηθεί τον 18ο αιώνα, μας κυνηγάνε, αιώνιοι και δραστήριοι, με τα σταγιρίτικα ραβδιά τους.
