Σημειώσεις
Η Εξουσία είναι μακράν το μέγιστο αφροδισιακό, που εθίζει σε ανεξέλεγκτη δράση Θεούς και Ανθρώπους. Τρανό παράδειγμα ο Ουρανός, ο οποίος για να περιφρουρήσει την εδραίωσή του στην ιεραρχία πετά τους απογόνους, που απέκτησε με τη Γαία, στα Τάρταρα. Κάτι που βέβαια εγείρει της Γαίας τη μήνιν, η οποία, αγανακτισμένη, γεννά ατσάλινο δρεπάνι και το χαρίζει στα εναπομείναντα τέκνα, ώστε να δολοφονήσουν τον αιμοσταγή πατέρα τους.
Ο Τιτάνας Κρόνος ήταν αυτός που έδρασε, όταν ο Ουρανός κοιμήθηκε, και με το δρεπάνι έκοψε τα γεννητικά του όργανα, τα οποία, πεταμένα στη θάλασσα, άρχισαν να αναβλύζουν σταγόνες αίματος, από τις οποίες αναφύονται οι Ερινύες.
Οι Ερινύες στην ελληνική μυθολογία ήταν χθόνιες Θεότητες, επιτετραμμένες του Άδη & της Περσεφόνης να επιβλέπουν τα βασανιστήρια στον Τάρταρο, η Φυλακή των Καταραμένων.
Συνυφασμένες με τις Ποινές, τις Άρες, τις Πραξιδίκες και τις Μανίες, καταδίωκαν ανηλεώς όποιον διέπραττε εγκλήματα και διατάρασσε το Δίκαιο, εξ ου και αποκαλούμενες ως «Επίκουροι της Δίκης».
Για τις οποίες ωστόσο υπάρχουν κι άλλες εκδοχές:
-
Η Ομηρική αντίληψη τις θέλει «όντα, του Ερέβους, που διακόπτουν την ανάπαυσή τους όταν κάποια κατάρα τις επικαλεστεί προς επέμβαση»
-
Σύμφωνα με τον Αισχύλο είναι Κόρες της Νύχτας, «κυνηγέτιδες»
-
Ο Σοφοκλής τις παρουσιάζει ως «Κόρες της Γης και του Σκότους»
-
Ο Επιμενίδης ισχυρίζεται ότι ήταν «Κόρες του Κρόνου και της Ευωνύμης»
-
Για τους Ρωμαίους είναι οι «Διάβολοι = Furiae»
Ετυμολογικά η λέξη μάλλον έλκει την καταγωγή της από το ορινύω, που σημαίνει εγείρω και το έρις, που σημαίνει θυμός. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να προέρχεται από το αρκαδικό ρήμα ερινυώ, που σημαίνει οργίζομαι.
Στον αντίποδα οι ίδιοι οι δραματουργοί γνωστοποιούν έναν ακόμη όρο, Ευμενίδες, οι οποίες συνιστούν την ήρεμη προσωποποίησή τους αλλά κατ’ ευφημισμόν ένεκα του φόβου των θνητών να τις αποκαλούν με το πραγματικό τους όνομα, μη και τις προκαλέσουν.
Αν και ο αριθμός των Ερινύων είναι ανακριβής, ο Ευριπίδης και μεταγενέστερα ο Βιργίλιος τις προσδιορίζουν σε τρεις ονοματοποιώντας τες:
-
η Αληκτώ, η οποία συμβολίζει τον ανθρωπομορφισμό της Οργής και Μανίας και παρουσιάζεται ως Τιμωρός ηθικών εγκλημάτων
-
τη Μέγαιρα, η οποία συμβολίζει τον ανθρωπομορφισμό του μίσους και του φθόνου και παρουσιάζεται ως Τιμωρός συζυγικής απιστίας
-
την Τισιφόνη, η οποία συμβολίζει τον ανθρωπομορφισμό της εκδίκησης και του φόνου και παρουσιάζεται ως Τιμωρός δολοφόνων & ενόχων
Υπάρχουν πολλές αναφορές στα κείμενα της αρχαίας Γραμματείας σχετικά με τις Ερινύες. Ένα από αυτά είναι η τριλογία του Αισχύλου, «Ορέστεια», η οποία χωρίζεται σε τρία μέρη:
-
«Αγαμέμνων»
-
«Χοηφόροι»
-
«Ευμενίδες»
Ο Αγαμέμνων μετά από πολλά χρόνια εμπλοκής στον τρωικό πόλεμο, επιστρέφει στις Μυκήνες, σέρνοντας μαζί του ως «λάφυρο πολέμου» την προφήτισσα Κασσάνδρα, όπου τον υποδέχεται η σύζυγός του Κλυταιμνήστρα, καθόλου πανηγυρικά, θα λέγαμε.
Δεν του συγχώρησε ποτέ τη θυσία της κόρης τους Ιφιγένειας, την οποία έπραξε ο Αγαμέμνων προς εξασφάλιση της ευόδωσης της εκστρατείας κατά των Τρώων. Επιπροσθέτως συνευρίσκεται πλέον με τον εραστή της Αίγισθο. Η Κλυταιμνήστρα δολοφονεί τον Αγαμέμνονα.
Ο Ορέστης επιστρέφοντας από τη Φωκίδα, όπου είχε φυγαδευτεί εξόριστος, ενημερώνεται για το φόνο του πατέρα του και σκοτώνει με τη σειρά του τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα και τον Αίγησθο.
Ο Αισχύλος με την «Ορέστεια» πραγματεύεται τη μετάβαση από το «Φυσικό Δίκαιο» στο «Δίκαιο των Δικαστηρίων». Ο άνθρωπος αμφισβητεί το «άγραφο Δίκαιο», κι επομένως και τη Νέμεσις και επαίρεται ότι ο ίδιος μπορεί:
-
Να ρυθμίσει την κοινωνική ζωή με τον γραπτό νόμο με σκοπό την «ευνομία»
-
Να επιβάλει την ισότητα όλων απέναντι στους θεσμούς, με σκοπό την «ισονομία»
-
Να επιχειρήσει την αυτοθέσμιση των μελών της Πόλεως, με σκοπό την «αυτονομία»
Η Ύβρις είναι το μοτίβο που εναλλάσσεται στην τριλογία σε όποια μορφή της:
-
«Έγκλημα καθοσιώσεως»
-
«Έγκλημα μίσους»
-
«Έγκλημα χρέους»
Η δραματουργία ποτέ δεν συνιστά «επιστημονικό θέσφατο», τουναντίον στέκει κριτής και αμφισβητεί κάθε δόγμα και αυτό διαφαίνεται στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Αισχύλος «στήνει» το δικαστήριο ξανά σε επίπεδο «Θεών».
Το «Έγκλημα χρέους» κρίνεται στον «Άρειο Πάγο», δικαστήριο ιδρυθέν από την Αθηνά στον λόφο του Άρη.
Ο Ορέστης κρίνεται «αθώος»
Κάτι που εξοργίζει τις Ερινύες, των οποίων η Ύπαρξη & ο ρόλος παρακάμπτονται από τη «Λογική».
Η Αθηνά σε προσπάθεια να τις εξευμενίσει, που κατατρέχουν τρελαίνοντας τον Ορέστη, τους προσφέρει ιερό κοντά στο δικό της ναό στην Αθήνα.
Στη διασκευή οι Ερινύες δεν καταδέχονται την εξαγορά…
Το «Ερινύες» αποτελεί τη δεύτερη ενότητα του έργου «Μυθι – Σκόπιο», κατά το οποίο επιχειρείται μία καταβύθιση σε διάφορους μύθους του Κόσμου.
Στον πρόλογο απαγγέλεται ο Ορφικός Ύμνος 70, Εὐμενίδων
Στον επίλογο απαγγέλεται ο Ορφικός Ύμνος 69, Ἐρινύων
Στον κορμό του έργου χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από τα κείμενα της «Ορέστειας» του Αισχύλου.
