ΣΚΗΝΕΣ ΚΑΡΟΥΣΕΛ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ
ΤΟΥ ΕΓΩ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ

Δεν είμαι απόλυτα βέβαιος.
Θα βάλω μάσκα για να πω ψέματα.

ή

Θα βγάλω τη μάσκα για να πω αλήθειες.
Θα φανεί στο τέλος.

Αγαπητοί φίλοι, αγαπητές φίλες.
Αυτό το διάστημα είχα τη χαρά να καταπιαστώ με ένα βιβλίο που με στρίμωξε και μου προκάλεσε δημιουργικό οίστρο. Από τη στιγμή που η Ευαγγελία και ο Αλέξανδρος  ζήτησαν να συνδράμω στη σημερινή παρουσίαση του βιβλίου τους «Βρυώδη Μαυσωλεία», μπήκα σε μια διαδικασία αναζήτησης του τι μπορώ να πω και πώς να το πω.
Το βιβλίο το διάβασα σε δύο δόσεις – όσο χρόνο είχα διαθέσιμο – και από τις πρώτες σελίδες κατάλαβα ότι πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο – δεν εννοώ μόνο ποίηση και εικαστικά – ένα έργο που κινείται αιλουροειδώς ανάμεσα στην ψυχολογία – φιλοσοφία – τέχνη – επιστήμη.
Προσπάθησα να συντονιστώ με το δημιούργημα και επιχείρησα να το δω μέσα από κάποιους βασικούς άξονες. Θυμήθηκα μια εικόνα που περιγράφει μακροσκοπικά την εποχή μας και τον κόσμο μας. Πριν από χρόνια σε ένα Εργαστήριο της παγκόσμιας οργάνωσης στην οποία δραστηριοποιούμαι – στη Συμπαράσταση για Αναθεώρηση – άκουσα για το Καρουσέλ που περιγράφει τον τρόπο που ο άνθρωπος κινείται ως αλογάκι κάτω από την σκεπή του Καρουσέλ – κοινωνικοοικονομικού συστήματος μέσω του εκπαιδευτικού, ψυχιατρικού και σωφρονιστικού συστήματος.
Όλα αλληλοεξαρτώνται και αλληλοσυνδέονται δημιουργώντας δεσμούς περίπλοκους εξουσίας. Για τούτο το λόγο ως τίτλο της εισήγησής μου έβαλα «Σκηνές Καρουσέλ στην εξουσία του Εγώ και του Άλλου». Προσπάθησα να μην περιορίσω το έργο ούτε να το περάσω καθαρά στη δική μου οπτική.

Εξουσία, λοιπόν.

Γάμος, εκπαίδευση, πολιτική, φραγμοί και εμπόδια. Μικρόφωνο – ευτυχώς δεν έχουμε σήμερα εδώ, οδηγός λεωφορείου που βάζει ό,τι μουσική θέλει. Εγώ αυτή τη στιγμή, ενώπιόν σας.
Διαλεκτική στη ζωή, Προσωκρατική με Ηράκλειτο και Δημόκριτο, Σωκρατική με Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Η προσωκρατική διαλεκτική πιο κοντά στην πραγματικότητα, η πλατωνική κάτι πιο ουράνιο.
Διαβάζοντας ένα κείμενο, θυμάσαι εσένα, θυμάσαι τα δικά σου. Διαβάζοντας τα «Βρυώδη Μαυσωλεία» έφερα στο μυαλό μου ένα βιβλίο που έγραψα 23 χρονών και το δημοσίευσα μόλις το 2013 «Αγωνία και Πίστη στο σύγχρονο άνθρωπο». Η σκέψη μου ως νέου που με καθόρισε σαν μπούσουλας στη μετέπειτα ζωή μου.
Θα μου επιτρέψετε κάποια σημεία να σας διαβάσω, που συνδέονται με το βιβλίο που σήμερα προσεγγίζουμε.

Από το κεφάλαιο του βιβλίου «Πόλεμος πάντων πατήρ».

Θα μπορούσαμε να κάνουμε μιαν αναγωγή στον γενικό αφορισμό του Ηρακλείτου και, με αναφορά μας στο «Πόλεμος πάντων πατήρ», να διαπιστώσουμε πόσο εκτεταμένα εφαρμόζεται αυτό, που λέγει ο Εφέσιος, σ’ όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής και κοινωνίας.
Η σύγκρουση γεννά τα πάντα, γεννά το σήμερα και το αύριο, κυοφορεί το απώτερο μέλλον. Κι αυτό ακριβώς το μέλλον, οι ελπίδες και τα όνειρά μας, οι οραματισμοί και ο προγραμματισμός μας για το μέλλον, δημιουργούν έναν κύκλο που διευρύνεται και συστέλλεται, μετατοπίζεται και ενυπάρχει στις πράξεις και στις σκέψεις κάθε στιγμής, κάθε βήματός μας στη ζωή. Αυτός ο πρωτεϊκός κύκλος με τις αναρίθμητες ικανότητες και ιδιότητες, αποτελεί ένα αέναα μετακινούμενο όχημα, που, ξεκινώντας από το σήμερα, ανελίσσεται και αναδιπλώνεται, εμφανίζοντας νέες πτυχές της ανθρώπινης παρουσίας και δυνατότητας.
Κι αυτός ο πρωτεϊκός κύκλος των δυνατοτήτων ακριβώς κάθε στιγμή εφάπτεται μ’ αυτό που καλούμε κοινωνία και πολιτισμό, κοινωνία και πολιτισμό ανθρώπων, δυνατών και αδυνάτων, πάντως ανθρώπων. Ο πολιτισμός, τεχνικός και πνευματικός, και η κοινωνία, που ως τροφός δέχεται και αναπτύσσει αυτόν τον διπλόμορφο και διφυή πολιτισμό, βέβαια ανανεώνονται και μετατοπίζονται, άλλοτε εδώ άλλοτε εκεί. Ποτέ δεν μπορούμε να πούμε τ’ αντίθετο, όταν μάλιστα, πιστεύοντας στον τεχνικό πολιτισμό παραδεχόμαστε ότι όχι απλά προχωρεί, αλλά καλπάζει. […]Εγγενείς ιδιότητες του κοινωνικού συνόλου παρέχουν στην κοινωνία την ευχέρεια της εξέλιξης, με ίδια μέσα. Δεν μπορεί να ξεφύγει κανένα λιθαράκι από το νόμο της ανανέωσης. Μόνο που εμείς οι κοινοί δεν μπορούμε να δούμε τον ήλιο που τόσο σοφά περιέγραψε ο Ηράκλειτος λέγοντας  «Πόλεμος πάντων πατήρ». Μέσα στο αδιάκοπο κοσμικό παιχνίδι ο παλιός παίχτης μαλλώνει με τον νεότερο, για να αναφανεί ένα καινούριο παιχνίδι πιο ταιριαστό στη στιγμή και στα τωρινά μας βήματα, κι αυτό αέναα και, κατά τον Εφέσιο, για να “ ρέουν τα πάντα”…

Και κατέληγα με την ενότητα «Έσχατες σκέψεις».

Ο άνθρωπος ζώντας σ’ ένα κόσμο δικό του, αντικρίζοντας τις ανατολές όπως ο ίδιος θέλει και διαλέγοντας δύσεις σε χώρους και χρόνους προσωπικούς, καταντά να είναι μόνος σ’ ένα κόσμο σφριγηλό και πυκνό, μα και συγχρόνως μη-οικείο και ξένο για τους άλλους. Και οι άλλοι για τον άνθρωπο μπορεί να είναι κάτι σαν ιδανικό ή σα στόχος…
Βγαίνοντας στο δρόμο αντικρίζει τους ανθρώπους να γελάν και να κλαίνε κατά πώς θέλουν. Κι αν δεν τους ακολουθήσει σ’ αυτά τους τα συναισθήματα, τον λένε αντικοινωνικό και απροσάρμοστο: Μια που σε τελευταία ανάλυση προσαρμοσμένος και κοινωνικός, στην τρέχουσα γλώσσα, είναι ο αλλοτριωμένος και απορροφημένος από τα κοινωνικά clichèts. Αυτός που θεωρεί τα ποσοστά στα θέματα της ανθρωπότητας και του ανθρώπινου είδους ως νόμους απαράβατους. Και αυτός πραγματικά είναι ο αλλοτριωμένος και ο ρηχός και ο χωρίς ίχνος προσωπικής ηθικής δομής άνθρωπος. Και θεωρεί απαράβατους νόμους, ή απόλυτους, τα ποσοστά, όταν δείχνουν τα γούστα, τις απόψεις και τις επιδόσεις των ανθρώπων.

Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι,
Μεγαλώνοντας μικρά παιδιά, καταλαβαίνεις τη ροή του κόσμου και τη διαμόρφωση εξουσιών. Γλώσσα, Αισθητική, Ιεραρχία, Μύθοι. Λέγοντας «Μύθοι», φέρνω στη μνήμη τα βιβλία του ιστορικού Χαράρι (Homo Sapiens, Homo Deus και το πρόσφατο 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα) που τα μελετώ τα τελευταία χρόνια, με αγάπη και ευγνωμοσύνη, θα έλεγα.
Μύθοι, λοιπόν. Παραθέτω (αυτολεξεί) φράσεις του Χαράρι, που πιστεύω, θα φωτίσουν το θέμα μας.
«Το ζητούμενο είναι πότε έκανε την εμφάνιση ο μύθος και ποιος είναι ο ρόλος του. Συνδέεται με την Αγροτική επανάσταση – 12.000 χρόνια πριν – και τη δημιουργία ευρύτερων κοινωνιών. Με του μύθους συνδέονται οι άνθρωποι, χτίζουν ένα κοινό σύστημα αναφοράς και λατρείας».
«Οι θρησκείες, οι τελετουργίες και οι ιεροτελεστίες θα συνεχίσουν να είναι σημαντικές όσο η δύναμη της ανθρωπότητας βασίζεται στη μαζική συνεργασία, και αυτή με τη σειρά της στην πίστη σε κοινά πλάσματα της φαντασίας».

Θα αναφέρω ένα σύγχρονο παράδειγμα, από το κεφάλαιο «Τρομοκρατία» που έχει υπότιτλο «Μην πανικοβάλλεστε».
«Οι τρομοκράτες είναι βιρτουόζοι της χειραγώγησης. Σκοτώνουν πολύ λίγους ανθρώπους, αλλά καταφέρνουν να τρομοκρατούν δισεκατομμύρια και να κλονίζουν πολιτικά οικοδομήματα». Αναφέρει ο συγγραφέας τους αριθμούς θυμάτων της τρομοκρατίας, αντιπαραβάλλοντας στη συνέχεια τον τεράστιο αριθμό θυμάτων των τροχαίων, του διαβήτη, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. «Γιατί, λοιπόν, φοβόμαστε την τρομοκρατία περισσότερο από τη ζάχαρη και γιατί κυβερνήσεις χάνουν τις εκλογές εξαιτίας σποραδικών τρομοκρατικών επιθέσεων, και όχι εξαιτίας της χρόνιας μόλυνσης της ατμόσφαιρας».
Μετά τους μύθους φωτίζουμε τα θέματα της εξουσίας.
«Η αλήθεια και η εξουσία δεν μπορούν να πάνε πολύ μακριά μαζί. Αργά ή γρήγορα οι δρόμοι τους χωρίζουν. Αν θέλεις εξουσία, κάποια στιγμή θα πρέπει να αρχίσεις να διαδίδεις φανταστικές ιστορίες. Αν θέλεις να μάθεις την αλήθεια για τον κόσμο, κάποια στιγμή θα πρέπει να αποκηρύξεις την εξουσία. Θα πρέπει να παραδεχτείς πράγματα – για παράδειγμα, σχετικά με τις πηγές της ίδιας σου της εξουσίας – που θα εξοργίσουν συμμάχους, θα αποκαρδιώσουν οπαδούς ή θα υπονομεύσουν την κοινωνική αρμονία […] Ως είδος, οι άνθρωποι προτιμούν την εξουσία από την αλήθεια. Δαπανούμε πολύ περισσότερο χρόνο και ενέργεια προσπαθώντας να ελέγξουμε τον κόσμο παρά να τον κατανοήσουμε – κι όταν ακόμα προσπαθούμε να τον κατανοήσουμε, συνήθως το κάνουμε με την ελπίδα ότι η κατανόηση θα μας επιτρέψει να τον ελέγξουμε ευκολότερα».

Και καταλήγουμε με τα θέματα εκπαίδευσης.
«Τι πρέπει, λοιπόν, να διδάσκουμε; Πολλοί ειδικοί της παιδαγωγικής υποστηρίζουν ότι τα σχολεία πρέπει να αρχίσουν να διδάσκουν μόνο τέσσερα πράγματα – κριτική σκέψη, επικοινωνία, συνεργασία και δημιουργικότητα […] Για να μπορείς να ακολουθήσεις το ρυθμό του κόσμου το 2050, δεν θα αρκεί να επινοείς νέες ιδέες και προϊόντα – θα πρέπει πρωτίστως να επινοείς ξανά και ξανά τον εαυτό σου».
Θα περιδιαβούμε την ποιητική σύνθεση, μέσα από τα ίδια τα λόγια των συντελεστών. Προηγείται μια Εισαγωγή της Ευαγγελίας – μια εμπεριστατωμένη ανάλυση φιλοσοφικής διάθεσης. Ακολουθούν: Προοίμιο, Στην Αρχή, Ακόμη στην Αρχή, Αρχή και Πάλι, Η Αρχή του να με γνωρίσω/μάθω, Επιστολή στην Εξουσία, Επίλογος. Υπάρχουν με έντονα μαύρα στοιχεία κειμενάκια του Αλέξανδρου, τα οποία η Ευαγγελία ενσωματώνει στη σύνθεσή της. Επίσης υπάρχουν ζωγραφικά έργα του Αλέξανδρου στις διάφορες ενότητες.

Η Ψυχολογία έρχεται να νομοθετήσει αυθαίρετα το «φυσιολογικό» και το «διαταραγμένο» – Είναι αυτό που ο Έριχ Φρομ εξηγεί στη διάκριση των μορφών της Εξουσίας:

• Η Αυθεντική Εξουσία η οποία επαφίεται στην καλλιέργεια – ευαισθησία – θαυμασμό που προκαλεί

• Η Παράλογη Εξουσία η οποία ερείδεται σε μηχανισμούς καταστολής που επιβάλλονται διά της βίας ή διά του επιστημονικού θέσφατου.

Οι  στίχοι  του Αλέξανδρου

«Έχω έναν Φίλο που τον λένε Goa!
Κάπου χάνεται μα κάπου τον βρίσκω.
Όλοι λένε πως ο Goa δεν υπάρχει…»

Και  η συνέχεια  της Ευαγγελίας:

«Χάνομαι στις παραξενιές του Κόσμου.
Το χέρι του Χατζηαβάτη κουνά
την κατανόηση στον καραγκιοζομπερντέ
Χάνομαι στο μαύρο του βυθού των θαλασσών
(σχόλιό μου: μου θυμίζει το Σπήλαιο του Πλάτωνα)

Όλες οι σιδερένιες πανοπλίες
παίρνουν το σχήμα του κορμιού μας
Στα κελιά ξυλοφόρτωναν την Εφηβεία
με σύγχρονες μεθόδους καταστολής
Σε κάποιο απόγειο της ταπεινής Δουλοπρέπειας η Ανθρωπότης

Με κουράζουν οι γνωστοί, π’ όταν τους λες πως «Χάνεσαι»
Διηγούνται τον τρόμο απέναντι στο Ιώβιο Σύμπαν
Αν σε καταλάβαιναν, θα ήταν δίπλα ν’ ανεχτούν τη δύσπνοιά σου
κι όχι να καιροφυλακτούν την ερημιά Σου.»

Ένα απόσπασμα από την ενότητα «Αρχή και Πάλι»:

Όσες φορές κι αν φυλακιστείς, άλλες τόσες θ’ αποδράσεις
«Τη Μοναξιά μου; Ναι! Τη συνήθισα και μ’ αρέσει…»
«Ο Άνθρωπος θ’ αναζητά πάντα την εμβρυακή θέση,
για να ξορκίσει τους δαίμονες απ’ της γλώσσας του το Σύμπαν»

Και από τον «Επίλογο»:

«Δεν έπαιρνα τηλέφωνο, μην ενοχλήσω. Δεν
γνωριζόμασταν, απλώς ανταλλάσσουμε τη γραφή
σαν τους Ντανταϊστές. Και ρωτάμε, και απαντάμε.
Μια Φαντασία, μια Τέχνη, μια Ελευθερία. Σε όλα τα
υπόλοιπα υπάρχει πραγματικότητα και Κανόνες …»
«Χάνομαι. Δεν ξέρω ν’ απαντήσω. Θα κάνω ό,τι Θέλω!
Θα πάω εκεί που σερβίρεται η Ελευθερίνη…»
«Μέσα στην τσάντα των Ανθρώπων εκκολάπτονται τα χρήματα,
[…] Κάπου ανάμεσα στις κούτες μεγέθυνα τα χρώματα
Και με συνέλαβαν για διακίνηση Ελευθερίνης …»

Αγαπητοί φίλοι και φίλες, αγαπητοί φίλοι του Θεατρικού εργαστηριού του 2ου ΓΕΛ για το ωραίο δρώμενο, συντελεστές του θαυμάσιου βίντεο που είδαμε στην αρχή, αγαπητέ Αλέξανδρε, αγαπητή Ευαγγελία. Ήρθε η ώρα να βάλω τη μάσκα. Θα σου αφιερώσω, Ευαγγελία, ένα ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού που τίμησα και μελέτησα το 2018, είκοσι χρόνια από το θάνατό του.

Θὰ σᾶς περιμένω
Θὰ σᾶς περιμένω μέχρι τὰ φοβερὰ μεσάνυχτα ἀδιάφορος-
Δὲν ἔχω πιὰ τί ἄλλο νὰ πιστοποιήσω.
Οἱ φύλακες κακεντρεχεῖς παραμονεύουν τὸ τέλος μου
ἀνάμεσα σὲ θρυμματισμένα πουκάμισα καὶ λεγεῶνες.
Θὰ περιμένω τὴ νύχτα σας ἀδιάφορος
χαμογελώντας μὲ ψυχρότητα γιὰ τὶς ἔνδοξες μέρες.
Πίσω ἀπὸ τὸ χάρτινο κῆπο σας
πίσω ἀπὸ τὸ χάρτινο πρόσωπό σας
ἐγὼ θὰ ξαφνιάζω τὰ πλήθη
ὁ ἄνεμος δικός μου
μάταιοι θόρυβοι καὶ τυμπανοκρουσίες ἐπίσημες
μάταιοι λόγοι.
Μὴν ἀμελήσετε.
Πάρτε μαζί σας νερό.
Τὸ μέλλον μας θὰ ἔχει πολὺ ξηρασία.
Σας ευχαριστώ όλους και όλες πολύ

Θανάσης Μουσόπουλος

• Η ποιητική σύνθεση «Βρυώδη Μαυσωλεία» παρουσιάστηκε στο ΠΑΚΕΘΡΑ στην πόλη της Ξάνθης στις 22 Μαρτίου 2019 υπό τη μορφή θεατρικού δρώμενου, στο οποίο συμμετείχαν μαθητές του 2ου Λυκείου Ξάνθης και φοιτητές της θεατρικής ομάδας «Γέφυρα». Η βιντεοσκόπηση έγινε χωρίς κοινό , ώστε να επιτευχθεί αρτιότερο αποτέλεσμα.  Τις λήψεις επιμελήθηκαν οι Αλέξανδρος Τσαντίδης και Στεπάν Γιακουπιάν. Ο Θανάσης Μουσόπουλος εισηγήθηκε με την ως άνω ομιλία.

• Το γυροσκόπιο αντίληψης της Ευαγγελίας Τυμπλαλέξη οδυνάται για τα κακώς κείμενα στον Πλανήτη. Νιώθει να πάλλεται σε χώρο μαγνητικά απομονωμένο και η πυξίδα έχει χαθεί.